منابع و کیفیت آب در ایران آرشیو اخبار

در ایران متوسط بارش سالانه 250 میلی متر تخمین زده شده که از 50 میلی متر در بخش‌هایی از حوضه آب های مرکزی تا بیش از 1600 میلی متر در برخی نواحی ساحلی نزدیک دریای خزر، متفاوت است. متوسط بارش سالانه جهانی بیش از 830 میلی متر است که ایران جز مناطق خشک و نیمه خشک دسته بندی می شود.

در 50 سال گذشته، ایران با ده دوره خشکسالی شدید مواجه شده است. آخرین خشکسالی بین سالهای 2004-2001 بود که به طور قابل توجه ای دسترسی آب در تمام این بخش‌ها را به خطر انداخت. انتظار می‌رود که تغییرات آب و هوایی باعث افزایش بیشتر خطر خشکسالی در برخی بخش‌های کشور شود ضمن این که باعث سیلاب در بخش‌های دیگر می‌شود. از سال 2015، میزان سیلاب‌ها به میزان چشمگیری افزایش یافته است. بزرگترین سیلاب در تاریخ اخیر ایران در آوریل 2016 رخ داد که رودخانه کارون در جنوب غربی استان خوزستان ساحل را درهم شکست.

از متوسط حجم بارش سالانه 400 میلیارد متر مکعب (BCM)، تخمین زده شده که 86% آن پیش از رسیدن به رودخانه‌ها تبخیر می‌شود. مجموع منابع آب تجدیدپذیر بلند مدت سالانه  120BCM  تخمین زده شده که از این مقدار حدود 78BCM وارد سیلاب‌های سطحی می‌شود.

تخمین زده می‌شود تخلیه آب زیرزمینی حدود 42BCM در سال باشد، 11BCM توسط قنات‌ها (سیستم‌های تامین آب زیرزمینی) و چشمه‌ها، علاوه بر این 31BCM توسط چاه‌ها تخمین زد شده است. سرانه آب موجود حدود 1500 مترمکعب است که بطور قابل ملاحظه‌ای کمتر از سرانه 7000 مترمکعبی موجود در سال 1956 است.

شکل 1: شکست موجودی آب شیرین در ایران

ایران به شش ناحیه آبخیز اصلی و 31 ناحیه ثانویه تقسیم شده است. شش حوزه اصلی عبارتند از :

•  فلات مرکزی در میانه کشور (831000 کیلومترمربع)
• دریاچه ارومیه در شمال غرب (53000 کیلومترمربع)
• خلیج فارس و خلیج عمان در غرب و جنوب (430000 کیلومترمربع)
• دریاچه هامون در شرق (مشکیل هیرمند، 106000 کیلومترمربع)
• کاراکوم (سرخس) در شمال شرقی (44000 کیلومترمربع)
• دریای خزر در شمال (خزر، 170000 کیلومتر مربع) (نقشه 1)

تمام این حوضه‌ها، به جز خلیج فارس و خلیج عمان، حوضه‌های داخلی هستند. تقریبا نیمی از منابع آب تجدیدپذیر کشور در خلیج فارس و خلیج عمان قرار دارند که یک چهارم کشور را پوشش می‌دهد. با مقایسه، کمتر از یک سوم کل منابع آب تجدیدپذیر در حوزه مرکزی قرار دارند، که بیش از نیمی از کشور را پوشش می‌دهد، دریای خزر با مساحت 424.240 کیلومتر مربع، بزرگترین بدنه آب محصور در خشکی جهان است و حدود 22 متر زیر سطح دریا قرار دارد.

حوزه‌های اصلی ایران (نقشه 1)

• دریای خزر
• خلیج فارس و خلیج عمان
• دریاچه ارومیه
• مرکزی
• هامون
• سرخس

نقشه ۱ حوزه های اصلی ایران 

منابع آب در حوزه‌های اصلی ایران (شکل2)

الف) درصد کل مساحت کشور (%)

ب) درصد منابع آب تجدیدپذیر (%)

ج) درصد کل بارندگی (%)

شکل ۲ منابع آب در حوزه‌های اصلی ایران

منابع غیرمرسوم

استفاده مجدد از فاضلاب

در سال 2001، 39 تاسیسات تصفیه خانه فاضلاب با ظرفیت کل 712.000 مترمکعب در روز وجود داشت که فاضلاب تولید شده توسط یک جمعیت 3.8 میلیون نفری را تصفیه می ‌کرد. فاضلاب تصفیه شده در واقع حدود 130 میلیون مترمکعب در سال بود. حدود 79 تصفیه خانه با ظرفیت کل 1.917 میلیون متر مکعب در روز در حال ساخت بود و 112 تصفیه خانه با ظرفیت کل 1.590 مترمکعب در روز برای تکمیل تا سال 2010 بررسی شده بود.

نمک‌زدایی

در سال 2002، کل ظرفیت نمکزدایی ناخالص نصب شده (ظرفیت طراحی) 590.521 مترمکعب در روز یا تقریبا 215.5 میلیون مترمکعب در سال بود. آب نمکزدایی شده تولیدی حدود 200 میلیون مترمکعب در سال 2004 بود.

کیفیت آب در ایران

درحال حاضر، بیش از 96% شهرهای ایران به سیستم تامین آب ایمن دسترسی دارند. آلودگی آب اغلب ناشی از کمبود بهداشت، عدم جمع‌آوری زباله و تخلیه پسماند جامد، فاضلاب شهری و صنعتی (ازجمله انواع آلاینده‌ها)، آفت‌کش‌ها و مواد کشاورزی شیمیایی است. این آلاینده‌ها شامل انواع مختلفی از عوامل بیماری و مواد معدنی مضر و مواد معدنی ارگانیک هستند که شناسایی، جداسازی و تصفیه آنها مشکل و گران است.

**ن