تامین و بهداشتی‌سازی آب در ایران شاهد پیشرفت های مهمی بوده است، به ویژه از نظر افزایش دسترسی به منابع آب شهری، ضمن اینکه چالش های مهمی خصوصا در زمینه بهداشتی‌سازی و ارائه خدمات در نواحی روستایی همچنان ادامه دارد. بصورت سازمانی، وزارت انرژی مسئول سیاستگذاری است و شرکت های استانی مسئولیت ارائه خدمات را دارند.

دسترسی به آب در ایران

این بخش با اختلاف گسترده‌ای در پوشش خدمات آب و فاضلاب همچنین بین نواحی شهری و روستایی مشخص شده است. برنامه نظارت مشترک برای بهداشتی‌سازی و تامین آب سازمان بهداشت جهانی و یونیسف، که ارقام دسترسی را براساس پیمایش و نظرسنجی های ملی نظارت می‌کند، دسترسی تخمینی در ایران از نتایج سرشماری 1996، 2006 و 2011 همچنین نظرسنجی چندگانه گروه شاخص 1995.

براساس برآوردهای آن، در سال 2011 دسترسی به یک منبع بهبود یافته در تامین آب 98 درصد در مناطق شهری است که بیش از دو سوم ایرانیان زندگی می کنند. در نواحی روستایی 90% بود (87% اتصالات خانگی). دسترسی به فاضلاب در نواحی شهری در اواخر دهه 1990 19% تخمین زده شد. دسترسی به بهداشتی‌سازی بهبودیافته نزدیک به 100% تخمین زده شد.

منابع آب  در ایران

بارش باران در ایران به شدت فصلی است و فصول بارانی بین مهر و اسفند است، در نتیجه در باقی سال زمین خشک است. تغییرات فصلی گسترده در جریان مشخصه رودخانه‌های ایران است. به عنوان مثال، رودخانه کارون در خوزستان، آب را در طی دوره های حداکثر جریان حمل می کند که ده برابر مقدار در دوره های خشک است.

در مناطق متعدد، ممکن است بارشی وجود نداشته باشد تا هنگامی که طوفان‌های ناگهانی، همراه با باران سنگین، در عرض چند روز تقریبا به اندازه کل سال باران می‌بارد. کمبود آب با توزیع نابرابر آب همراه شده است. نزدیک دریای خزر، بارندگی به طور متوسط حدود 1.280 میلیمتر در سال است، اما در فلات مرکزی، و در زمین‌های پایین تا جنوب به ندرت بیشتر از 100 میلیمتر می‌شود.

بارش تجمعی با توجه به حوضه‌های آب (میلی متر):

منبع: وزارت انرژی، شرکت مدیریت منابع آب ایران

تعادل آب

منابع آب تجدیدپذیر داخلی 128.5 میلیارد متر مکعب (BCM) در سال (متوسط 2001-1977) تخمین زده می‌شود. رواناب‌های سطحی در مجموع 97.3 میلیارد مترمکعب در سال است که 5.4 میلیارد مترمکعب آن در سال از زهکشی آبخیزها بدست آمده و بنابراین باید از مقدار کل کم شود.

تعذیه آب‌های زیرزمینی حدود 49.3 میلیارد مترمکعب در سال تخمین زده شده که 12.7 میلیارد مترمکعب آن در سال از نفوذ در بستر رودخانه بدست آمده که باید کم شود. ایران 6.7 میلیارد متر مکعب در سال آب سطحی از پاکستان و مقداری از افغانستان از طریق رودخانه هلمند دریافت می‌کند.

جریان رودخانه آراکس در مرز آذربایجان 4.6 میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده شده است. رواناب سطحی به دریا و کشورهای دیگر 55.9 میلیارد مترمکعب در سال تخمین زده شده است.  سرانه موجودی آب در دوران پیش از انقلاب حدود 4.500 مترمکعب بود.

 اما در سال 2009 این رقم به کمتر از 2.000 متر مکعب رسید. برداشت کل آب در سال 1993 حدود 70 میلیارد مترمکعب تخمین زده شد که در سال 2004 به 93 میلیارد متر مکعب رسید که از این مقدار 92% برای اهداف کشاورزی، 6% برای استفاده خانگی و 2% برای استفاده صنعتی بود.

اگرچه این مقدار برابر 51% منابع آب تجدیدپذیر موجود واقعی است، برداشت سالانه از سفره‌های آب (57 میلیارد متر مکعب در سال 1993، 53 میلیارد متر مکعب در سال 2004) تقریبا بیش از بازده امن تخمینی (46 میلیارد متر مکعب) است.

از 4.3 میلیارد متر مکعب در سال 1993 (6.2 در 2004) مورد استفاده برای مصرف خانگی، 61% از آب های سطحی و 39% از آبهای زیرزمینی تامین شده است.

 از سال 2014، ایران از 70% کل آب شیرین تجدیدپذیر خود استفاده کرده که بالاتر از حد 40% توصیه شده مطابق با هنجارهای بین‌المللی است.

 بخش اعظم آب مورد استفاده در کشاورزی به دلیل الگوهای مصرف ناکارآمد، بجای استفاده شدن تبخیر شده است. در سال 1999،  16 میلیارد متر مکعب آب برای تولید برق مصرف شد. نیروگاه گاز در ایران، آب مورد استفاده برای نیروگاه های حرارتی برق بیش از دو برابر مصرف آب خانگی است.

آب شهر بزرگ تهران با جمعیت بیش از 13 میلیون نفری از آبهای سطحی سد لار در رودخانه لار در شمال شرقی شهر، سد لتیان در رودخانه جاجرود در شمال، رودخانه کرج در شمال غربی همچنین آبهای زیرزمینی در مجاورت شهر تامین می‌شود. ساکنین تهران بطور متوسط روزی 325 لیتر آب (86 گالن) مصرف می‌کنند. مصرف آب لوله‌کشی کشور 70% بیشتر و بالاتر از میانگین جهانی است.

برای مطالعه ادامه مطلب روی لینک زیر کلیک نمایید.

نمک زدایی آب دریا در ایران

**ن